Het Endorfine Systeem: Functie, Invloed op Hormonen en Menstruatie, en Mogelijke Disfuncties

Peter de Vroed
01 mei 2025


Inleiding

Endorfines zijn neuropeptiden die fungeren als natuurlijke pijnstillers en gelukshormonen. Ze spelen een cruciale rol in pijnmodulatie, stressrespons, emotionele regulatie en zelfs hormonale balans. Dit artikel gaat dieper in op de werking van het endorfinesysteem, de interactie met hormonen (inclusief de menstruatiecyclus), manieren om de endorfineproductie te beïnvloeden, en symptomen van een verstoord endorfinesysteem, ondersteund door wetenschappelijke literatuur.


1. Wat is het Endorfine Systeem?

Endorfines ("endogene morfines") worden geproduceerd in de hypothalamus en hypofyse en binden aan opioïde receptoren in de hersenen en het zenuwstelsel. Ze behoren tot dezelfde familie als exogene opiaten (zoals morfine), maar worden van nature door het lichaam aangemaakt.


Functies van Endorfines:

  • Pijnvermindering:  Endorfines onderdrukken pijnsignalen via de remming van neurotransmitters zoals substantie P (Stein, 2003).
  • Stress- en angstregulatie:  Ze verminderen cortisol (het stresshormoon) en bevorderen een gevoel van welzijn (Dfarhud et al., 2014).
  • Beloningssysteem:  Ze activeren het mesolimbisch pad, wat zorgt voor gevoelens van genot en motivatie (Boecker et al., 2008).
  • Immuunmodulatie:  Endorfines beïnvloeden ontstekingsreacties en immuunresponsen (Cabot et al., 2001).


2. Endorfines en Hormonale Regulatie (Inclusief Menstruatiecyclus)

Endorfines hebben een wisselwerking met verschillende hormonen, waaronder geslachtshormonen zoals oestrogeen en progesteron.


Invloed op de Menstruatiecyclus:

  1. Ovulatie en Luteale Fase:
    • Tijdens de ovulatie stijgt de endorfineproductie, wat samenhangt met hogere oestrogeenspiegels (Genazzani et al., 1990).
    • In de luteale fase (na de eisprong) dragen endorfines bij aan emotionele stabiliteit. Een daling in endorfines vóór de menstruatie kan PMS-symptomen verergeren (Facchinetti et al., 1994).
  2. PMS en Premenstruele Dysforie (PMDD):
    • Vrouwen met PMS hebben vaak lagere endorfinespiegels in de luteale fase, wat leidt tot stemmingswisselingen, pijngevoeligheid en cravings (Rapkin et al., 1987).
    • Een studie toonde aan dat vrouwen met PMDD een verstoorde opioïde receptorfunctie hebben (Eriksson et al., 1994).
  3. Endorfines en Menopauze:
    • Tijdens de menopauze daalt oestrogeen, wat ook endorfinespiegels kan verlagen, wat bijdraagt aan stemmingsstoornissen en pijngevoeligheid (Stomati et al., 2000).


3. Hoe Kun Je de Endorfineproductie Beïnvloeden?

Natuurlijke Manieren om Endorfines te Verhogen:

  1. Lichaamsbeweging:
    • "Runner’s high" wordt veroorzaakt door endorfine-afgifte (Boecker et al., 2008).
    • Zowel aerobe als krachttraining stimuleren endorfines (Goldfarb & Jamurtas, 1997).
  2. Voeding:
    • Donkere chocolade, chilipepers (capsaïcine) en ginseng kunnen endorfine-afgifte stimuleren (Ludy et al., 2012).
  3. Meditatie en Lachen:
    • Mindfulness en diepe ademhaling verhogen endorfines (Jung et al., 2016).
    • Lachen triggert endorfine-afgifte (Dunbar et al., 2012).
  4. Acupunctuur en Massage:
    • Acupunctuur activeert opioïde receptoren (Han, 2004).
    • Massage verhoogt endorfines en vermindert cortisol (Field et al., 2005).


4. Symptomen van een Verstoord Endorfinesysteem

Wanneer endorfines niet optimaal functioneren, kunnen de volgende symptomen optreden:

  • Chronische pijn  (fibromyalgie, migraine) (Bazzichi et al., 2007).
  • Depressie en angst  (verminderde opioïde receptoractiviteit) (Kennedy et al., 2006).
  • Verslaving  (compensatie door drugs/alcohol) (Koob & Le Moal, 2001).
  • Hormonale disbalans  (PMS, onregelmatige menstruatie) (Facchinetti et al., 1994).


Conclusie

Het endorfinesysteem is essentieel voor pijnregulatie, emotioneel welzijn en hormonale balans, waaronder de menstruatiecyclus. Een disfunctie kan leiden tot pijnklachten, stemmingsstoornissen en hormonale problemen. Gelukkig kunnen leefstijlfactoren zoals beweging, voeding en stressmanagement de endorfineproductie positief beïnvloeden.


Literatuurlijst (Selectie)

  • Boecker, H., et al. (2008). Cerebral Blood Flow Changes During Runner’s High.
  • Dfarhud, D., et al. (2014). Happiness & Health: The Biological Factors.
  • Facchinetti, F., et al. (1994). Endorphin Decline in Late Luteal Phase Dysphoric Disorder.
  • Han, J.S. (2004). Acupuncture and Endorphins.
  • Rapkin, A.J., et al. (1987). *Plasma Beta-Endorphin in PMS.*


Dit artikel biedt een wetenschappelijk onderbouwde kijk op het endorfinesysteem en zijn brede impact op gezondheid en hormonen. Voor persoonlijk advies is een arts of endocrinoloog de aangewezen professional.

 

Test hier jouw cyclus gerelateerde klachten


Test hier jouw hormonen met de hormoontest van Rineke Dijkinga