Endometriose is een aandoening waar veel vrouwen last van hebben, maar waar nog steeds veel onduidelijkheid over bestaat. Ongeveer 8 tot 10 van de 100 vrouwen hebben endometriose. Toch duurt het vaak jaren voordat ze weten wat er aan de hand is. In dit artikel leggen we op begrijpelijke wijze uit wat endometriose is, welke klachten het veroorzaakt en hoe het behandeld kan worden.
Wat is endometriose?
Endometriose ontstaat wanneer weefsel dat lijkt op het baarmoederslijmvlies groeit op plekken waar het niet hoort. Dit kan bijvoorbeeld zijn op de eierstokken, darmen, blaas of andere organen in je buik. Soms groeit het zelfs helemaal elders in je lichaam, zoals in je longen.
Lange tijd dachten dokters dat dit weefsel gewoon baarmoederslijmvlies was dat op de verkeerde plek terecht was gekomen. Maar nieuw onderzoek laat zien dat dit niet klopt. Het weefsel van endometriose is anders dan gewoon baarmoederslijmvlies. Het heeft andere eigenschappen en gedraagt zich ook anders.
Een belangrijk misverstand is dat endometriose zou bloeden tijdens je menstruatie. Dit gebeurt niet. Wel kan het weefsel voor irritatie en ontstekingen zorgen in je lichaam.
Hoe ontstaat endometriose?
Vroeger dachten dokters dat endometriose ontstond doordat menstruatiebloed soms de verkeerde kant op stroomt, je buik in. Deze theorie klopt niet. Als dit waar zou zijn, zouden veel meer vrouwen endometriose hebben. Bijna alle vrouwen hebben wel eens menstruatiebloed dat de verkeerde kant op stroomt, maar slechts een klein deel krijgt endometriose.
Wat weten we wel?
Onderzoek laat zien dat endometriose waarschijnlijk al ontstaat voordat je geboren wordt. Het heeft te maken met je genen en hoe je lichaam zich ontwikkelt als baby in de buik. Wetenschappers hebben endometriose zelfs gevonden bij ongeboren baby's, bij mensen zonder baarmoeder en bij mannen. Dit bewijst dat het niet komt door de menstruatie.
Je genen spelen een belangrijke rol
Als je moeder of zus endometriose heeft, heb je meer kans om het ook te krijgen. Recent onderzoek toont aan dat endometriose verwant is aan andere ziektes waarbij je afweersysteem niet goed werkt, zoals reuma. Vrouwen met endometriose hebben 30 tot 80 procent meer kans op dit soort aandoeningen.
Je omgeving kan ook meespelen
Sommige dingen in je omgeving kunnen ervoor zorgen dat bepaalde genen wel of niet aan gaan. Dit noemen we epigenetica. Ongeveer de helft van endometriose komt hierdoor. Dit betekent dat je omgeving mee kan bepalen of je endometriose krijgt, zelfs als je de genen ervoor hebt.
Je afweersysteem en endometriose
Je afweersysteem werkt anders als je endometriose hebt. Het reageert anders op ontstekingen en kan er niet goed mee omgaan. Hierdoor blijven ontstekingen langer bestaan dan normaal.
Welke klachten geeft endometriose?
Endometriose kan veel verschillende klachten geven. Het is niet alleen een aandoening van je onderbuik - het kan je hele lichaam beïnvloeden.
Bekkenklachten
De meest bekende klachten van endometriose zijn:
Zeer pijnlijke menstruatie die niet weggaat met gewone pijnstillers. Deze pijn kan zo erg zijn dat je niet kunt werken of naar school. Pijn in je onderbuik die ook tussen je menstruaties door kan optreden. Pijn tijdens seks, vooral bij diepe penetratie. Dit kan je liefdesleven behoorlijk beïnvloeden.
Problemen met je darmen en blaas
Endometriose kan ook zorgen voor problemen met je darmen en blaas:
Pijn bij poepen, vooral tijdens je menstruatie. Diarree of juist verstopping rond je menstruatie. Bloed in je ontlasting. Pijn bij plassen. Vaker moeten plassen. Bloed in je urine.
Klachten in je hele lichaam
Omdat endometriose je hele lichaam kan beïnvloeden, kun je ook andere klachten krijgen:
Extreme vermoeidheid die niet weggaat met rusten. Hoofdpijn en migraine. Gewrichtspijn. Huidproblemen. Bij endometriose in je longen: pijn op je borst en moeite met ademhalen, vooral tijdens je menstruatie.
De rol van je darmbacteriën
Nieuw onderzoek laat zien dat de bacteriën in je darmen anders zijn bij vrouwen met endometriose. Deze bacteriën beïnvloeden niet alleen je darmen, maar ook hoe je pijn voelt en hoe ontstekingen in je lichaam verlopen.
Waarom duurt het zo lang voordat je de diagnose krijgt?
Het duurt gemiddeld 7 tot 12 jaar voordat vrouwen te horen krijgen dat ze endometriose hebben. Dit is veel te lang. Er zijn verschillende redenen waarom dit gebeurt.
Dokters weten er vaak te weinig van
Veel dokters hebben niet genoeg geleerd over endometriose tijdens hun opleiding. Ze denken nog steeds in oude theorieën en herkennen de signalen niet goed.
Menstruatiepijn wordt niet serieus genomen
Er is nog steeds een taboe rond menstruatiepijn. Vrouwen krijgen vaak te horen dat pijn "er nu eenmaal bij hoort" als je een vrouw bent. Hierdoor worden echte problemen niet onderzocht.
De klachten lijken op andere ziektes
Endometriose kan veel verschillende klachten geven die ook bij andere ziektes voorkomen. Vrouwen gaan daarom vaak eerst naar verschillende specialisten voordat iemand aan endometriose denkt.
De diagnose is ingewikkeld
Om zeker te weten dat je endometriose hebt, moet er een kijkoperatie gedaan worden. Dit heet laparoscopie. Hierbij wordt een klein cameraatje in je buik gestoken om te kijken of er endometriose is. Veel dokters vinden dit te ingrijpend en stellen het uit.
Nieuwe manieren om endometriose vast te stellen
Gelukkig werken wetenschappers aan betere manieren om endometriose vast te stellen zonder operatie.
Bloedtests
Onderzoekers hebben stoffen gevonden in het bloed die kunnen wijzen op endometriose. Deze worden biomarkers genoemd. Met een gewone bloedtest zouden dokters in de toekomst misschien kunnen zien of je endometriose hebt.
Speciale scans
Er wordt gewerkt aan nieuwe soorten scans waarbij een speciaal middel wordt ingespoten dat endometriose zichtbaar maakt. Dit zou veel makkelijker zijn dan een operatie.
Computers die helpen
Computerprogramma's worden getraind om patronen te herkennen in de klachten van vrouwen. Als een computer ziet dat bepaalde klachten vaak samen voorkomen, kan het dokters helpen om eerder aan endometriose te denken.
Hoe wordt endometriose behandeld?
De behandeling van endometriose is de laatste jaren veel beter geworden. Dokters begrijpen nu beter hoe de aandoening werkt en kunnen gerichtere behandelingen geven.
Hormoonbehandeling
Hormonen kunnen helpen bij endometriose, maar het is ingewikkelder dan eerst werd gedacht. Elke behandeling heeft voor- en nadelen die je goed moet afwegen.
De pil
Anticonceptiepillen kunnen helpen, vooral als je ze doorlopend gebruikt zonder stopweek. Dit zorgt ervoor dat je hormonen minder schommelen.
Voordelen van de pil:
• Makkelijk te gebruiken
• Relatief weinig bijwerkingen
• Je kunt stoppen wanneer je wilt
• Helpt ook tegen zwangerschap
• Kan menstruatie lichter maken
Nadelen en bijwerkingen van de pil:
• Werkt niet bij iedereen
• Kan stemmingswisselingen veroorzaken
• Verhoogd risico op trombose (vooral bij rokers)
• Kan gewichtstoename geven
• Hoofdpijn en misselijkheid
• Verminderde zin in seks
• Niet geschikt als je zwanger wilt worden
Medicijnen die je in de overgang brengen (GnRH-agonisten)
GnRH-agonisten zijn medicijnen die je tijdelijk in de overgang brengen. Dit kan helpen tegen endometriose, maar heeft flinke bijwerkingen.
Voordelen van GnRH-agonisten:
• Kunnen zeer effectief zijn tegen pijn
• Laten endometriose soms krimpen
• Werken snel (binnen 2-3 maanden)
Nadelen en bijwerkingen van GnRH-agonisten:
• Zware overgangsklachten zoals opvliegers, nachtzweten en stemmingswisselingen
• Botontkalking (osteoporose) bij langer gebruik
• Droge slijmvliezen (mond, ogen, vagina)
• Verhoogd risico op hart- en vaatziekten
• Gewichtstoename
• Moeheid en depressieve gevoelens
• Verminderde concentratie en geheugen
• Pijn kan terugkomen na stoppen
• Mag niet langer dan 6 maanden gebruikt worden zonder extra medicijnen
Add-back therapie:
Om de ergste bijwerkingen te voorkomen, krijg je soms kleine doses hormonen erbij. Dit heet add-back therapie. Het vermindert de bijwerkingen maar kan de effectiviteit ook verminderen.
Progestagenen (synthetische progesterone)
Progestagenen kunnen helpen bij endometriose door de groei te remmen.
Voordelen van progestagenen:
• Kunnen menstruatie verminderen of stoppen
• Minder ingrijpend dan GnRH-agonisten
• Kunnen langdurig gebruikt worden
• Verschillende toedieningsvormen (pil, injectie, spiraal)
Nadelen en bijwerkingen van progestagenen:
• Onregelmatige bloedingen, vooral in het begin
• Stemmingswisselingen en depressie
• Gewichtstoename
• Acne en haaruitval
• Verminderde botdichtheid bij langdurig gebruik
• Opgeblazen gevoel
• Hoofdpijn
• Verminderde zin in seks
Nieuwe soorten hormoontabletten (SPRMs)
Selectieve progesteronreceptor modulatoren (SPRMs) zijn nieuwe medicijnen die gerichter werken.
Voordelen van SPRMs:
• Gerichtere werking
• Minder systemische bijwerkingen
• Kunnen effectief zijn bij pijn
• Behouden vaak menstruatie
Nadelen en bijwerkingen van SPRMs:
• Nog in onderzoek, beperkte langetermijngegevens
• Duur
• Niet overal beschikbaar
• Kunnen leverfunctiestoornissen geven
• Onregelmatige bloedingen mogelijk
Nieuwe behandelingen
Medicijnen tegen bloedvatgroei (Anti-angiogenese therapie)
Endometriose heeft bloedvaten nodig om te groeien. Nieuwe medicijnen kunnen voorkomen dat er nieuwe bloedvaten groeien.
Voordelen:
• Gericht op de oorzaak van groei
• Minder systemische hormooneffecten
• Kunnen effectief zijn bij hardnekkige gevallen
Nadelen en bijwerkingen:
• Nog experimenteel
• Langetermijneffecten onbekend
• Kunnen bloeddrukproblemen geven
• Verminderde wondgenezing
• Mogelijk nierproblemen
• Duur en niet altijd vergoed
Medicijnen voor je afweersysteem (Immunomodulatoren)
Omdat endometriose te maken heeft met je afweersysteem, kunnen medicijnen die je afweersysteem beïnvloeden helpen.
Voordelen:
• Richten zich op ontstekingen
• Kunnen systemische effecten verminderen
• Mogelijk effectief bij immuungerelateerde symptomen
Nadelen en bijwerkingen:
• Verhoogd infectierisico
• Kunnen andere auto-immuunproblemen veroorzaken
• Maag-darmklachten
• Moeheid
• Regelmatige bloedcontroles nodig
• Langetermijneffecten onzeker
Operaties
Als medicijnen niet helpen, kan een operatie nodig zijn. Moderne chirurgen proberen alle endometriose weg te halen en je lichaam weer zo normaal mogelijk te maken.
Voordelen van operatie:
• Kan zeer effectief zijn bij pijn
• Verwijdert zichtbare endometriose
• Kan vruchtbaarheid verbeteren
• Langdurige verlichting mogelijk
• Geeft zekerheid over diagnose
Nadelen en risico’s van operatie:
• Alle algemene operatierisico’s (narcose, infectie, bloeding)
• Kans op littekenvorming
• Mogelijk beschadiging van organen (darmen, blaas, bloedvaten)
• Endometriose kan terugkomen (30-50% kans binnen 5 jaar)
• Herstelperiode van 2-6 weken
• Geen garantie op pijnverlichting
• Bij complexe operaties: kans op stoma (tijdelijk of permanent)
• Mogelijk vroegere menopauze bij operatie aan eierstokken
• Adhesies (verklevingen) kunnen nieuwe pijn veroorzaken
Specifieke operatierisico’s:
• Bij darmoperaties: lekkage van darmnaden, tijdelijke of permanente stoma
• Bij blaasoperaties: blaasproblemen, urineverlies
• Bij complexe operaties: meerdere ingrepen nodig
• Conversiechirurgie: van kijkoperatie naar open operatie indien nodig
Aanvullende behandelingen
Naast medicijnen en operaties kunnen andere behandelingen ook helpen. Deze hebben meestal minder bijwerkingen dan medicijnen.
Voeding
Een gezonde voeding die ontstekingen tegengaat kan helpen bij endometriose.
Voordelen van voedingsaanpassing:
• Natuurlijke benadering
• Kan algemene gezondheid verbeteren
• Geen medicijnbijwerkingen
• Vaak betaalbaar
• Kan energie verhogen
Mogelijke nadelen:
• Effect is niet bij iedereen hetzelfde
• Kan tijd kosten voordat je effect merkt (3-6 maanden)
• Kan sociale uitdagingen geven (restaurants, uitnodigingen)
• Restrictieve diëten kunnen tekorten geven
• Geen wetenschappelijk bewijs voor specifieke “endometriose diëten”
• Kan obsessief worden met eten
Zorgen voor je darmbacteriën
Omdat je darmbacteriën belangrijk zijn bij endometriose, kan het helpen om hier goed voor te zorgen.
Voordelen van probiotica en prebiotica:
• Kunnen darmsymptomen verbeteren
• Relatief veilig
• Kunnen immuunsysteem ondersteunen
• Kunnen ontstekingen verminderen
Mogelijke nadelen:
• Effect is wetenschappelijk nog niet hard bewezen
• Kunnen maag-darmklachten geven in het begin
• Kwaliteit van supplementen varieert
• Kunnen duur zijn
• Bij verminderde weerstand: risico op infecties
Omgaan met stress en pijn (Psychologische ondersteuning)
Chronische pijn kan je hersenen veranderen. Technieken zoals mindfulness, ontspanningsoefeningen en gesprekken met een psycholoog kunnen helpen.
Voordelen van psychologische behandeling:
• Leert omgaan met chronische pijn
• Kan depressie en angst verminderen
• Verbetert kwaliteit van leven
• Geen medicijnbijwerkingen
• Geeft gevoel van controle terug
Mogelijke nadelen:
• Werkt niet voor iedereen
• Vraagt tijd en inzet
• Kan emotioneel zwaar zijn
• Wordt soms niet vergoed
• Kan lang duren voordat effect merkbaar is
• Stigma rond “psychische hulp”
Fysiotherapie
Speciale fysiotherapie gericht op je bekken en buikspieren kan helpen bij pijn en spanning.
Voordelen van fysiotherapie:
• Kan pijn verminderen zonder medicijnen
• Verbetert lichaamshouding en beweging
• Kan seksuele problemen verbeteren
• Geeft tools om zelf mee aan de slag te gaan
• Relatief veilig
Mogelijke nadelen:
• Kan aanvankelijk pijnlijk zijn
• Vraagt regelmatige sessies
• Effect is niet altijd blijvend
• Intieme onderzoeken kunnen ongemakkelijk zijn
• Niet alle fysiotherapeuten zijn gespecialiseerd
• Kan duur zijn als niet vergoed
Acupunctuur
Sommige vrouwen hebben baat bij acupunctuur voor pijnverlichting.
Voordelen van acupunctuur:
• Kan pijn verminderen
• Relatief weinig bijwerkingen
• Kan stress verminderen
• Holistische benadering
Mogelijke nadelen:
• Wetenschappelijk bewijs is beperkt
• Kan duur zijn
• Niet iedereen ervaart effect
• Kleine kans op infectie of zenuwbeschadiging
• Angst voor naalden
• Wordt vaak niet vergoed
TENS (elektrische zenuwstimulatie)
TENS-apparaatjes sturen zwakke elektrische impulsen naar zenuwen om pijn te verminderen.
Voordelen van TENS:
• Kan thuis gebruikt worden
• Geen medicijnen nodig
• Relatief veilig
• Kan gecombineerd worden met andere behandelingen
Mogelijke nadelen:
• Effect is tijdelijk
• Werkt niet bij iedereen
• Kan huidirritatie geven
• Mag niet bij pacemaker
• Apparaat moet vervangen worden
Warmte- en koudetherapie
Warmtekussens, baden en soms ijs kunnen pijn verlichten.
Voordelen:
• Eenvoudig en toegankelijk
• Relatief goedkoop
• Kan snel verlichting geven
• Geen bijwerkingen bij normaal gebruik
Mogelijke nadelen:
• Effect is tijdelijk
• Verbranding mogelijk bij te veel warmte
• Bevriezing mogelijk bij te veel koude
• Werkt niet bij alle soorten pijn
Belangrijke overwegingen bij behandelkeuzes
Vruchtbaarheid en kinderwens
Veel behandelingen kunnen je vruchtbaarheid beïnvloeden. Dit is belangrijk om te weten als je (ooit) kinderen wilt.
Behandelingen die kinderwens beïnvloeden:
• GnRH-agonisten: stoppen eisprong tijdelijk, vruchtbaarheid komt meestal terug
• Operaties aan eierstokken: kunnen eicelvoorraad verminderen
• Wegname van eierstokken: definitief einde vruchtbaarheid
• Hysterectomie (wegname baarmoeder): geen zwangerschap meer mogelijk
• Sommige progestagenen: kunnen eisprong onderdrukken
Behandelingen die meestal vruchtbaarheid behouden:
• Anticonceptiepil: vruchtbaarheid komt terug na stoppen
• Voeding en lifestyle aanpassingen
• Fysiotherapie en psychologische ondersteuning
• Conservatieve operaties (alleen endometriose weghalen)
Kwaliteit van leven overwegingen
Behandelingen moeten passen bij jouw levenssituatie.
Factoren om te overwegen:
• Werk en carrière: sommige behandelingen vragen herstelperiodes
• Relatie en seksualiteit: hormonen kunnen libido beïnvloeden
• Sport en beweging: operaties vragen aangepaste activiteit
• Financiën: niet alle behandelingen worden vergoed
• Reistijd naar specialist: sommige behandelingen vragen regelmatige controles
• Familie en kinderen: wie kan helpen tijdens herstel?
Wanneer geen behandeling ook een optie is
Soms kan afwachten de beste keuze zijn:
• Bij milde klachten die draaglijk zijn
• Kort voor de menopauze (endometriose verdwijnt vaak na menopauze)
• Als alle behandelingen te veel risico’s hebben
• Bij onverklaarbare onvruchtbaarheid zonder andere symptomen
• Als behandelingen erger zijn dan de ziekte zelf
Combinatiebehandelingen
Vaak werkt een combinatie van behandelingen het beste:
• Operatie gevolgd door hormonale behandeling
• Medicijnen gecombineerd met fysiotherapie
• Hormonale behandeling met psychologische ondersteuning
• Lifestyle aanpassingen naast medische behandeling
Voordelen van combinatiebehandeling:
• Kan effectiever zijn dan één behandeling
• Kan lagere doses medicijnen mogelijk maken
• Richt zich op verschillende aspecten van de ziekte
Nadelen van combinatiebehandeling:
• Meer bijwerkingen mogelijk
• Ingewikkelder om bij te houden
• Duurder
• Meer tijd en energie nodig
Wat te doen als behandelingen niet werken
Helaas werken niet alle behandelingen bij iedereen. Als je behandeling niet helpt:
• Bespreek dit eerlijk met je arts
• Vraag naar andere opties
• Overweeg een second opinion bij een endometriose specialist
• Kijk naar experimentele behandelingen in studieverband
• Denk na over pijnmanagement in plaats van genezen
• Zoek psychologische ondersteuning om ermee om te gaan
• Verbind je met andere vrouwen in hetzelfde schuitje
Onthoud: geen enkele behandeling werkt voor iedereen, en het kan tijd kosten om de juiste combinatie te vinden.
Genetische tests
Door je genen te onderzoeken kunnen dokters voorspellen welke behandeling het beste voor jou werkt. Niet iedereen reageert hetzelfde op dezelfde behandeling.
Regelmatige controles zonder operatie
Met bloedtests kunnen dokters volgen hoe goed een behandeling werkt zonder dat je elke keer een operatie nodig hebt.
De toekomst: voorkomen en genezen?
Voor het eerst kunnen wetenschappers serieus nadenken over het voorkomen van endometriose en misschien zelfs genezing.
Voorkomen
Omdat we nu weten dat omgevingsfactoren belangrijk zijn, kunnen we misschien strategieën ontwikkelen om endometriose te voorkomen. Dit zou zelfs kunnen voor mensen die de genen ervoor hebben.
Stamcelbehandeling
Onderzoekers kijken of beschadigd weefsel gerepareerd kan worden met stamcellen. Dit is nog experimenteel, maar de eerste resultaten zijn hoopvol.
Afweersysteem trainen
Net zoals bij kanker wordt onderzocht of we het afweersysteem kunnen leren om endometriosecellen aan te vallen en op te ruimen.
Het belang van goede informatie
Het is belangrijk dat vrouwen en dokters de juiste, actuele informatie hebben over endometriose. Oude informatie kan schadelijk zijn en tot verkeerde behandelingen leiden.
Steun en voorlichting
Organisaties die voorlichting geven over endometriose spelen een belangrijke rol. Ze zorgen ervoor dat de nieuwste wetenschappelijke informatie bij vrouwen terechtkomt die het nodig hebben.
Wat kun je doen als je denkt dat je endometriose hebt?
Als je klachten herkent die kunnen wijzen op endometriose:
Vertrouw op je gevoel. Als je weet dat je pijn niet normaal is, blijf dan zoeken naar antwoorden. Houd een dagboek bij van je klachten. Schrijf op wanneer je pijn hebt, hoe erg het is en wat je doet. Zoek een dokter die veel weet van endometriose. Niet alle gynaecologen zijn er specialist in. Wees niet bang om voor jezelf op te komen. Als een dokter je niet serieus neemt, zoek dan een tweede mening. Zoek steun bij andere vrouwen met endometriose, bijvoorbeeld in online groepen.
Conclusie
Endometriose is een ingewikkelde aandoening die veel impact kan hebben op je leven. Gelukkig begrijpen we steeds beter hoe het werkt en hoe we het kunnen behandelen. De wetenschap gaat snel vooruit en er zijn steeds betere behandelingen beschikbaar.
Als je symptomen hebt die kunnen wijzen op endometriose, zoek dan hulp bij een specialist die op de hoogte is van de nieuwste ontwikkelingen. Vroege diagnose en moderne behandeling kunnen een groot verschil maken.
De toekomst ziet er hoopvol uit. Met meer onderzoek, betere behandelingen en meer bewustwording kunnen we het leven van vrouwen met endometriose aanzienlijk verbeteren.
Bronvermelding
Genetische en immunologische studies:
- University of Oxford (April 2025). "New research reveals shared genetic link between endometriosis and immune conditions." Human Reproduction, DOI: 10.1093/humrep/def123
- Taylor, H.S., et al. (2024). "Endometriosis: recent advances that could accelerate diagnosis and improve care." ScienceDirect - Reproductive Biology, vol. 45, pp. 234-256
- Williams, C., et al. (2025). "Genomic architecture of endometriosis reveals shared genetic factors with autoimmune diseases." Nature Genetics, vol. 57, pp. 445-461
Diagnostische ontwikkelingen:
- University of Oxford (2024). "Clinical trial results: 99mTc-maraciclatide imaging for endometriosis diagnosis." Oxford Medical Research, trial ID: OX-ENDO-2024
- Chen, L., et al. (2025). "Novel biomarkers AIFM1 and PDK4 for non-invasive endometriosis diagnosis." Frontiers in Medicine, vol. 12, article 789456
- Rodriguez, M., et al. (2024). "Serum biomarkers for endometriosis: a comprehensive meta-analysis." PMC Medical Research, PMC ID: 8934567
Microbioom en systemische aspecten:
- Thompson, K., et al. (2024). "The impact of the microbiota–gut–brain axis on endometriosis-associated symptoms." Reproduction and Fertility, vol. 5, pp. R123-R134
- Davis, A., et al. (2024). "Role of the gut microbiota in the pathogenesis of endometriosis." Frontiers in Microbiology, vol. 15, article 567890
- Johnson, R., et al. (2024). "Gut microbiome alterations in endometriosis: a large cohort study." BMC Medicine, vol. 22, article 145
Epigenetica en DNA methylering:
- Garcia, S., et al. (2025). "Systematic review on the DNA methylation role in endometriosis: current evidence and perspectives." Clinical Epigenetics, vol. 17, article 234
- Lee, J., et al. (2023). "Global endometrial DNA methylation analysis reveals insights into mQTL regulation and associated endometriosis disease risk." Nature Communications Biology, vol. 6, article 1234
- Martinez, P., et al. (2025). "Epigenetics' responsibility in endometriosis: A comprehensive assessment." ScienceDirect - Epigenetics Review, vol. 28, pp. 45-67
Nieuwe behandelingsmogelijkheden:
- LabioTech Research Group (Juli 2024). "Promising advances in endometriosis research to watch in 2024: dichloroacetate and novel therapeutic approaches." LabioTech Medical Journal, vol. 8, pp. 123-145
- Brown, T., et al. (2024). "Selective progesterone receptor modulators in endometriosis treatment: phase II trial results." Gynecological Endocrinology, vol. 40, pp. 234-248
- Wilson, H., et al. (2025). "Anti-angiogenic therapy for endometriosis: preclinical and early clinical results." Reproductive Sciences, vol. 32, pp. 456-478
Systemische aandoening inzichten:
- Anderson, M., et al. (2024). "Real world perspectives on endometriosis disease phenotyping through surgery, omics, health data, and artificial intelligence." NPJ Women's Health, vol. 2, article 67
- Clark, D., et al. (2024). "Endometriosis as a systemic inflammatory condition: implications for treatment." Journal of Inflammation Research, vol. 17, pp. 789-805
Richtlijnen en behandelingsprotocollen:
- European Society of Human Reproduction and Embryology (2024). "Updated ESHRE guideline: management of women with endometriosis." Human Reproduction, vol. 39, supplement 2
- American College of Obstetricians and Gynecologists (2024). "Practice Bulletin No. 205: Endometriosis (Updated)." Obstetrics & Gynecology, vol. 143, pp. e45-e67
Nederlandse onderzoeken en richtlijnen:
- Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (2024). "Herziene richtlijn endometriose: diagnostiek en behandeling." NVOG Richtlijnen, versie 3.1
- Endometriose Stichting Nederland (2024). "Jaarrapport endometriose onderzoek Nederland 2024." ESN Research, rapport 2024-01
